SOVYET MODERNLEŞMESİNDEN POST-SOVYET DÖNEME: ÖZBEKİSTAN’DA KADIN KİMLİĞİNİN TARİHSEL DÖNÜŞÜMÜ
Özet Görüntüleme: 13
/ 
PDF İndirme: 4
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17477095Özet
Bu çalışma, Sovyetler Birliği döneminden günümüze kadar Özbekistan’da kadın kimliğinde yaşanan dönüşümü tarihsel ve sosyolojik bir perspektifle ele almaktadır. Sovyet modernleşme politikaları, kadınların eğitim, istihdam ve kamusal hayata katılımını teşvik ederek toplumsal görünürlüklerini arttırmış; ancak bu süreç, geleneksel değerlerle çatışan yeni bir kadın kimliği dayatmasını da beraberinde getirmiştir. 1991’deki bağımsızlık sonrası dönemde kadın kimliği, ulus inşa süreci çerçevesinde yeniden şekillenmiş; modernleşme talepleri ile geleneksel İslami normlar arasında bir denge kurulmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda kadınlar, hem kamusal hem özel alanda çelişkili rollerle karşı karşıya kalmışlardır. Araştırma, tarihsel analiz ve nitel içerik incelemesi yöntemleriyle yapılandırılmış; resmi raporlar ve literatür taraması temelinde gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular, Özbek kadınının kimliğinin geçmişten günümüze süreklilikler ve kırılmalarla şekillendiğini ve günümüzde hâlâ dönüşüm sürecinde olduğunu ortaya koymaktadır.
Referanslar
Asian Development Bank. (2008). Gender assessment of the Labour and Family Codes of the Republic of Uzbekistan. Asian Development Bank.
Aslan, O. E. (Ed.). (2024). Özbekistan: Devlet, toplum ve göç. Türk İdari Araştırmalar Vakfı Yayınları (TİAV).
Bahar, H. (1994). Türkistan’ın coğrafî konumu ve İlkçağ kaynaklarına göre tarihi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (1).
Bocutoğlu, E. (1998). Orta Asya ve Kafkasya’daki durum ve Avrupa güvenliği (Yayın No. 1998/1). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Kafkasya ve Orta Asya Ülkeleri Uygulama ve Araştırma Merkezi.
Committee on the Elimination of Discrimination against Women [CEDAW]. (2022). Concluding observations on the sixth periodic report of Uzbekistan (E/C.12/UZB/CO/6) [81st session, Geneva]. United Nations Digital Library. https://digitallibrary.un.org/record/3966403?ln=en&v=pdf.
Çığır, E. (2010). Özbekistan’da demografik yapı [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü].
Doğanay, H. (1995). XXI. yüzyıla girerken Türk dünyası (Yayın No. 793). Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Exnerová, V. (2008). Çarlık ve Sovyet yönetimi altında Orta Asya'da İslam: Bölgenin merkezlerinden biri olan Fergana Vadisi örneği (1. baskı). Karolinum.
Curtis, G. E. (1996). Uzbekistan: A country study. GPO for the Library of Congress.
International Labour Organization [ILO]. (2020). Towards full and productive employment in Uzbekistan: Achievements and challenges.
International Labour Organization [ILO]. (2020). Women and the world of work in Uzbekistan: Towards gender equality and decent work for all. ILO Moscow.
International Labour Organization [ILO]. (2022, March 1). Uzbek cotton is free from systemic child labour and forced labour. https://www.ilo.org
Kamp, M. (2006). The new woman in Uzbekistan: Islam, modernity, and unveiling under communism (1st ed.). University of Washington Press.
Mee, W. (2001). Women in the Republic of Uzbekistan: Country briefing paper. Asian Development Bank, East and Central Asia Department, Office of Environment and Social Development. https://www.adb.org/sites/default/files/institutional-document/32604/women-uzbekistan.pdf
Mee, W. (2001). Özbekistan Cumhuriyeti'ndeki kadınlar. Manila: Asya Kalkınma Bankası, Doğu Programlar Departmanı ve Çevre ve Sosyal Kalkınma Ofisi.
Pomfret, R. & Anderson, K. (1997). Uzbekistan: Welfare impact of slow transition (No. 135). WIDER Working Papers. https://ideas.repec.org/p/ags/widerw/295460.html
United Nations. (1979). Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women (CEDAW). United Nations Publishing.
Özdoğan, G. G. (1994). Sovyetler Birliği’nden bağımsız cumhuriyetlere: Uluslaşmanın dinamikleri, bağımsızlığın ilk yılları Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan. In B. Ersanlı Behar (Ed.), Uluslaşma sürecinde Türk cumhuriyetleri (pp. 57–85). Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları, No: 1723.
Özey, R. (2006). Türk dünyası coğrafyası. İstanbul: Aktif Yayınları.
Smith, D. R. G. Hambly, R. G. & Sinor, D. (2025, Haziran 23). Uzbekistan. Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/place/Uzbekistan
State. gov. (2021). 2021 Report on International Religious Freedom: Uzbekistan. U.S. Department of State. https://www.state.gov/reports/2021-report-on-international-religious-freedom/uzbekistan/
Torri, M. C. (2012). The Jamu system: Linking small-scale enterprises, traditional knowledge and social empowerment? International Journal of Entrepreneurship and Small Business, 15(4), 488–501. https://doi.org/10.1504/IJESB.2012.046477.
Tradingeconomics.com. (2025, Haziran 7). Uzbekistan indicators. Trading Economics. https://tradingeconomics.com/uzbekistan/indicators.
Turaeva, R. (2017). Gender and changing women’s roles in Uzbekistan: From Soviet workers to post-Soviet entrepreneurs. In M. Laruelle (Ed.), Constructing the Uzbek state: Narratives of post-Soviet years (pp. 303–318). Lanham, MD: Lexington Books.
United Nations Development Programme (UNDP). (2017). Women entrepreneurs in Uzbekistan: Challenges and opportunities. Taşkent: UNDP.
Welter, F. Smallbone, D. & Mirzakhalikova, D. (2006). Women entrepreneurs between tradition and modernity – The case of Uzbekistan. In F. Welter & D. Smallbone (Eds.), Enterprising women in transition economies (pp. 45–66). Aldershot: Ashgate.
World Bank. (2025). Homepage. https://www.worldbank.org/.
International Labour Organization (ILO). (2023). Uzbekistan: Gender equality and decent work – Women and the world of work in Uzbekistan. https://www.ilo.org/sites/default/files/wcmsp5/groups/public/@europe/@ro-geneva/@sro-moscow/documents/publication/wcms_907344.pdf.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Elif YILMAZ
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
