ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ’NDE RUM KÖKENLİ MELİKELER
Özet Görüntüleme: 679
/ 
PDF İndirme: 268
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.7764630Anahtar Kelimeler:
Anadolu Selçuklu Devleti, Rum Melike, Evlilik, Kadın, İnanç.Özet
Anadolu Selçuklu Devleti’nde evlilikler dini, sosyal ve siyasi sebeplere dayalı olarak gerçekleşmiştir. Buna dayalı olarak devletlerarası münasebetler sonucunda da evlilikler yapılmaktaydı. Bu evlilikler sadece Türk ve Müslüman kişiler ile yapılmamıştır. Farklı dine mensup kişiler ile yapılan evlilikler devlet çıkarlarının ön planda olduğunu göstermektedir. Anadolu Selçuklu Devleti’ne gelin olarak gelen Rum Prensesler, Melike unvanına sahip olmaktaydılar. Bazı Melikelerin evlilikleri siyasi olaylar sonucunda gerçekleştiği için yaşantıları ile ilgili ulaşılan kaynaklardan sınırlı bilgiler elde edilmiştir. Melike İzabella ve Mavrozomes’in kızı Melike Hatun bu duruma örnektir. Melikelerin evlilikleri süresince din değiştirmeleri konusunda herhangi bir baskı olmamış, kendi dinlerini istedikleri gibi yaşamışlardır. Kendi inançlarına bağlı kalan Melikeler, bir süre sonra Müslüman olmuşlardır. İnanç özgürlüğünün olduğu bir ortamda, İslam dinini benimsemeleri Melikelerin toplum tarafından kabulünü kolaylaştırmıştır. Özellikle Mahperi Hatun ve Gürcü Hatun’un İslam dinini kabul ettiği kaynaklarda belirtilmektedir. Hem yapmış oldukları eserler hem de Gürcü Hatun’un dönemin alimlerinden olan Mevlâna ile ilişkileri bu düşünceyi desteklemektedir. Ulaşılan kaynaklarda her ne kadar toplumsal ve kültürel alanlarda faaliyet göstermişlerse de kendi çocukları için mücadelelerde bulundukları da görülmektedir. Anadolu Selçuklu Devlet’inde bu mücadelede en aktif rol oynayan Melike, Mahperi Hunad Hatun’dur. Mahperi Hatun, bulunduğu dönem itibariyle oğlu I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in tahta çıkmasında etkili olmuştur. Bunun yanı sıra oğlundan sonra torunlarının tahta çıkması için uğraşmıştır. Rum Melikeler içinde özellikle Berduliye Hatun’un Hristiyan inancında kaldığı kesindir. Selçuklu sarayına gelin geldiği dönemde Hristiyan kardeşlerinin de Anadolu Selçuklu Devleti’nde etkili olduğu görülmektedir. Moğol baskısının giderek arttığı bir dönemde Berduliye Hatun, oğlu II. İzzeddin Keykavus ve maiyetindekilerle birlikte Bizans İmparatorluğuna sığınmıştır. Berduliye Hatun, bundan sonraki yaşamını burada geçirmiştir. Bunun haricinde maiyetinde bulunan birçok kişi Hristiyan olmaya zorlanmıştır.
Referanslar
Ahmet Eflâkî. Âriflerin Menkıbeleri I-II (Manakib al-Ârifin). Çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Hürriyet, 1973.
Akropolites, George. George Akropolites The History. Çev. Ruth Macrıdes. New York: Oxford Studies In Byzantıum, 2007.
Aktaş, Yasemin. “Anadolu Selçıuklu Sultanı III. Gıyâseddin Keyhüsrev ve Saltanatının İlk Yılları”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 55 (2015): 197–211.
Altunsoy, Nazlı. Türkiye Selçukluları Döneminde Gayrimüslimler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2021.
Bekmez, Ayşegül. Anadolu Selçuklu Döneminde Kadınların Mimari Etkinlikleri. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Bekmez, Ayşegül. “Siyaset ve Sanat Bağlamında Anadolu Selçuklu Döneminde İki Kadın: Mahperi Hunad Hatun ve Melike Adile”. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, sayı 6 (2020): 165–88.
Bibi, İbn. El-Evâmirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye Selçuknâme. Çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
Biçak, Sedat. “Türkiye Selçuklu Toplumunda Kadın (XI-XIV. yy)”. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
Çelik, Züriye. “Moğol İstilâsı ve Türkiye Selçuklu Devleti”. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
Claude Cahen. Osmanlıdan Önce Anadoluda Türkler. Çev. Yıldız Moran. İstanbul: E Yayınları, 1970.
Claude Cahen. Osmanlılardan Önce Anadolu. Çev. Erol Üyepazarcı. İstanbul: Türk Vakfı Yurt Yayınları, 2012.
Değirmençay, Veyis. “Sultan Veled”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim 10.10.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/sultan-veled.
Demir, Hatice. “Mahperi Huand Hatun’un Hristiyan ve Bani Kimliği”. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı 71 (2021): 419–40.
Demir, Hatice. “Mahperi Huand Hatun’un Sanduka Kitabesi Üzerine Düşünceler”. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü 29, sayı 4 (2020): 301–14.
Doğan, Tolga. Türkiye Selçuklularında Sarayda ve Toplumsal Hayatta Evlilikler. Konya: Selçuk Üniversitesi, Soyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
Eastmond, Antony. Tamta’s World (The Life and Encounters of a Mediaval Noblewomen from the Middle East to Mangolia). London: Cambridge University Press, 2017.
Ekici, Kansu. Anadolu Selçuklu Devletinde Üç Kardeş Devri (1246-1266). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2005.
Ersan, Mehmet. “Türkiye Selçuklu Devleti”. İslam Tarihi ve Medeniyeti Selçuklular, I–XV. İstanbul: Siyer Yayınları, 2018.
Eyice, Semavi. “Korkut Camii”. TDV İslam Ansiklopedisi, 26/207-208. Erişim 05,12,2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/korkut-camii.
Gökhan, İlyas. “Türkiye Selçukluları ile Kilikya Ermenileri Arasındaki Siyasi İlişkiler”. NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1 (2012): 70–108.
Gordlevski, V. Anadolu Selçuklu Devleti. Çev. Azer Yaran. Ankara, 1988.
Günler, Mevlüt. Türkiye Selçuklu Devleti’nde Saltanat Mücadeleleri ve Devlet ile Toplum Üzerindeki Etkileri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
Hacıgökmen, Mehmet Ali. “I. Alaeddin Keykubat’ın (1220-1237) Kayınpederi Kir Fard Hakkında Bir Araştırma”. Mediterranean Journal of Humanities 1, sayı 2 (2012): 121–30.
Hacıgökmen, Mehmet Ali. Selçuklu Hanımları Kira Hatun ve Raziye Devlet Hatun. Konya: Çizgi Kitabevi. 2017
Hebraeus, ve Gregory Abû’l-Farac Bar. Abû’l-Farac Tarihi .II. Çev. Ömer Riza Doğrul. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1950.
İbni Bibi. Selçuknâme. Çev. Mükrimin Halil Yinanç. İstanbul: Kitabevi, 2017.
İbnü’l-Esir. El- Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi. I-XII. Çev. Abdülkerim Özaydın. İstanbul: Bahar Yayınları, 1987.
Kapanşahin, Muhittin. “Kayseri’de İki Selçuklu Melikesi ve İktidar Mücadelesi -Mahperi Hatun ve Melike-i Adiliye-”. Prof. Dr. Ali Aktan Armağanı, ed. Özen Tok ve Muhittin Kapanşahin, 445–68. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
Kara, Demet. Türkiye’nin Selçuklu Çağı Kadın Türbeleri (1071-1318). Eskişehir: Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
Kara, Demet. “Türkiye Selçuklu Sultan Eşlerinden Mahperi Huand Hatun’un Yaptırdığı Yapılar”. Turkish Studies-Historical Analysis 14, sayı 1 (2016): 107–36.
Kaya, Selim. I. Gıyâseddin Keyhüsrev ve II. Süleymanşah Dönemi Selçuklu Tarihi (1192-1211). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
Kaymaz, Nejat. Anadolu Selçuklularının İntihadında İdare Mekanizmasının Rolü. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2011.
Kaymaz, Nejat. II. Gıyâsü’d-dîn Keyhüsrev ve Devri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
Kemaloğlu, Muhammet. “XI.-XIII. Yüzyıl Türkiye Selçuklu Devletinde Eğitim-Öğretim (Medreseler)”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 2, sayı 5 (2015): 89–106.
Kesik, Muharrem. “Mesud II”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 13.10.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/mesud-ii
Kesik, Muharrem. “Muînüddin Süleyman Pervâne”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 17.11.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/muinuddin-suleyman-pervane
Kesik, Muharrem. “Türkiye Selçuklu Devleti ve Bizans İmparatorluğu İlişkileri”. Sosyoloji ve Coğrafya, ed. Ertan Eğribel ve Ufuk Özcan, 436–51. İstanbul, 2006.
Merçil, Erdoğan. Türkiye Selçukluları’nda Meslekler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2000.
Necipoğlu, Nevra. “Türklerin ve Bizanslıların Ortaçağda Anadolu’da Birliktelikleri (11 ve 12. Yüzyıllar)”. Cogito/Selçuklular, sayı 29 (2001).
Ocak, Ahmet Yaşar. “Battal Gazi”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 07.09.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/battal-gazi
Önkal, Hakkı. Selçuklu- Osmanlı Sultanları ve Türbeleri. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1999.
Oral, Osman. “Prenses Destina’nın Mahperi Hatun Oluşu”. Uluslararası Rusya Araştırmaları Dergisi 7/1 (2014): 1–15.
Orhan, Seval. Selçuklular Zamanında Anadolu’da Evlilik (1075-1308). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2016.
Özaydın, Abdülkerim. “Kılıcarslan II”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 09.12.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/kilicarslan-ii.
Paydaş, Kazım. “Eflâkî’nin Menakıb’ül Arifin Adlı Eserine Göre 13-14 yy da Selçuklu Payitahtında Kadınların Konumu”. The Journal of Academic Social Science Studies 6, sayı 8 (2013): 457–81.
Şapolyo, Enver Benhan. Selçuklu İmaratorluğu Tarihi. Ankara: Güven Matbaası, 1972.
Saray, Mehmet. “Altın Orda Hanlığı”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 12.09.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/altin-orda-hanligi.
Sevim, Ali. “Keyhusrev I”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 15.09.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/keyhusrev-i.
Sevim, Ali. “Keyhusrev II”. TDV İslam Ansiklopedisi, Erişim: 20.12.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/keyhusrev-ii.
Sevim, Ali, ve Erdoğan Merçil. Selçuklu Devletleri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
Sevim, Ali, ve Yaşar Yücel. Türkiye Tarihi Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
Shukurov, Rustam. “Harem Hıristiyanlığı: Selçuklu Şehzâdelerinin Bizanslı Kimliği”. Anadolu Selçukluları Ortaçağ Ortadoğusu’nda Saray ve Toplum, ed. A.C.S. Peacock ve Sara Nur Yıldız. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2018.
Shukurov, Rustam. The Byzantine Turks. Boston: BRILL Press, 2016.
Sümer, Faruk. “Abaka”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 20.12.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/abaka.
Sümer, Faruk. “Keykâvus II”. Içinde TDV İslam Ansiklopedisi, Erişim: 08.12.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/keykavus-ii.
Sümer, Faruk. “Keykubad I”. TDV İslam Ansiklopedisi, Erişim: 08.12.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/keykubad-i.
Sümer, Faruk. “Keykubad II”. TDV İslam Ansiklopedisi, Erişim: 10.07.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/keykubad-ii.
Sümer, Faruk. “Kösedağ Savaşı”. TDV İslam Ansiklopedisi, Erişim: 10.10.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/kosedag-savasi.
Sümer, Faruk. “Tuğrul Şah”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 07.11.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/tugrul-sah.
Sunay, Serkan. “Tokat-Pazar Mahperi Hatun Kervansarayı”. Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, ed. Hakkı Acur. Ankara, 2007.
Turan, Osman. Selçuklu Tarihi Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
Turan, Osman. Selçuklular ve İslamiyet. İstanbul: Nakışlar Yayınevi, 1980.
Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu, 1971.
Turan, Osman. Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar (Metin, Tercüme, Araştırmalar). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1958.
Turan, Refik. “Sultan Alaaddin Keykubat Dönemi ve Ehemmiyeti”. Selçuklu Tarihi El Kitabı, ed. Refik Turan. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
Turgut, Demet. Mahperi Huand Hatun ve Yaptırdığı Yapılar. Eskişehir: Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
Uyumaz, Emine. “Anadolu Selçuklu Çağı Kronolojisi”. Cogito/Selçuklular, sayı 29 (2001).
Uyumaz, Emine. “Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubad Dönemine (1120-1237) Bir Bakış”. Cogito/Selçuklular, sayı 29 (2001).
Uyumaz, Emine. “Türkiye Selçuklu Sultanları, Melikleri ve Melikelerinin Evlilikleri”. Içinde I. Uluslararrası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi, editör Osman Eravşar ve Haşim Karpuz, 397–421. Konya: Selçuk Üniversitesi Araştırmaları Merkezi, 2000.
Uyumaz, Emine. “XII-XIII. Yüzyıllarda Anadolu’daki Düğün Törenlerine Bir Bakış”. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (SEMA) 5 (2020): 25–36.
Yıldız, Hasan Dursun. Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi .I-XIV. İstanbul: Çağ Yayınları, 1989.
Yuvalı, Abdülkadir. “Hülâgû”. Içinde TDV İslam Ansiklopedisi, Erişim: 11.10.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/hulagu.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Türk Dünyası Kadın Araştırmaları dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
