GELENEKSELDEN MODERN YÖNTEMLERE: OSMANLI TOPLUMUNDA KADINLARIN DOĞUM SÜRECİ
Özet Görüntüleme: 136
/ 
PDF İndirme: 59
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10850646%20%20%20Özet
İnsanoğlu var olduğu andan itibaren doğum eylemi gerçekleşmiştir. 17. yüzyılın sonları ve 18. yüzyılın başlarına kadar doğum; Avrupa’da olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de geleneksel yöntemlerle, yeterli bilgi ve tecrübe sahibi olmayan usta-çırak yöntemi ile yetişmiş ebeler tarafından gerçekleştirilmekteydi. Ebeler çoğu zaman doğum esnasında asepsi ve antisepsiye dikkat etmemeleri ve doğumlarda hurafelere başvurmaları anne ve çocuk ölümlerine yol açmıştır. 18. yüzyılın başlarında Avrupa’da forseps’in icat edilmesi Kadın doğum uzmanlığına farklı bir boyut kazandırmıştır. 19. yüzyılda ise başta Almanya olmak üzere Fransa, İngiltere, İtalya, Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde, gebelik, doğum bilgisi, loğusalık, doğum aletleri konularında teknik ve uygulama bilgilerinde önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu nedenle Osmanlı Devleti’de, hem Avrupa’da doğum ve doğurtma bilgisi konusunda yaşanan gelişmelere ayak uydurmak, hem de doktorların ve geleneksel ebelerin modern tıp yöntemlerine uygun bir şekilde eğitim almaları konusunda adımlar atmış, 19. yüzyılın sonlarına doğru modern doğum klinikleri adı verilen vilâdethaneler açılmıştır. Böylece Osmanlı’da kadınların doğum süreci 19.yüzyılın ilk yarısından 20. yüzyılın başlarına kadar geleneksel uygulamalardan modern uygulamalara doğru dönüşmeye başlamıştır.
Referanslar
KAYNAKLAR
Arşiv Kaynakları
BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi [DH.MKT]. No. 2409. Gömlek No. 106. https://www.devletarsivleri.gov.tr/
BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi [DH.MKT]. No. 2453. Gömlek No. 94. https://www.devletarsivleri.gov.tr/
BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi [DH.MKT]. No. 118. Gömlek No. 37. https://www.devletarsivleri.gov.tr/
BOA, Osmanlı Arşivi. Bâbıâli Evrak Odası Evrakı [BEO]. No. 1863. Gömlek No. 139667. https://www.devletarsivleri.gov.tr/
BOA, Osmanlı Arşivi. Yabancı Arşivler Makedonya Arşivi [YB.021]. No. 97. Gömlek No. 67. https://www.devletarsivleri.gov.tr/
BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Perakende Evrakı Şehremaneti Maruzatı [Y.PRK.ŞH]. No.3. Gömlek No. 50. https://www.devletarsivleri.gov.tr/
BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Umûr-ı Mahalliye ve Vilayat Müdürlüğü Evrakı [DH.UMVM]. No. 80. Gömlek No. 46. https://www.devletarsivleri.gov.tr/
BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Umûr-ı Mahalliye ve Vilayat Müdürlüğü Evrakı [DH.UMVM]. No. 83. Gömlek No. 9. https://www.devletarsivleri.gov.tr/
BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Muhasebe Kalemi [DH.EUM.MH]. No. 241. Gömlek No. 45. https://www.devletarsivleri.gov.tr/
BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Muhasebe Kalemi [DH.EUM.MH]. No. 241. Gömlek No. 46. https://www.devletarsivleri.gov.tr/
Matbu Eserler ve Mecmualar
Akalın, Besim Ömer. Fenn-i Vilâde 4. Kitab: Ameliyat-ı Vilâdiye, İstanbul: Ahmed İhsan Matbaası, 1927.
Akalın, Besim Ömer. Fenn-i Vilade 2. Kitab: Viladet, Halâs, Avâkıb-ı Viladet, Nevzad, İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan Şükerası, 1339.
B.H. “Mubahese-i Sıhhiye ve Tıbbiye (Humma-i Nifasi-Al basması)”. Servet-i Fünun 3/60, 118-119.
Kazancıgil, Tevfik Remzi. Nisaiye ve Viladiyede Muayene ve Teşhis Usûlleri, İstanbul, 1928.
Münir, Refik. Fenn-i Vilade. Dersaadet, 1325.
Ömer, Besim. Doğum Tarihi. İstanbul: Ahmet İhsan Matbaası, 1932.
Ömer, Besim. Nevsal-i Afiyet 1, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı, 1315.
Ömer, Besim. Nevsal-İ Afiyet 3, İstanbul: Matbaa-İ Ahmed İhsan ve Şükerası, 1320.
Ömer, Besim. Nevsal-i Afiyet 4. İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan, 1322.
Kitap ve Makaleler
“Doğum”. AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi. 7. İstanbul: Ana Yayıncılık A.Ş. ve Encyclopaedia Britannica, 1994.
“Doğum”. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi. 6. İstanbul: Gelişim Yayınları, 1986.
“Doğum”. Meydan Larousse-Büyük Lûgat ve Ansiklopedi. 3. İstanbul: Meydan Yayınevi, 1990.
“Doğum”. Yeni Hayat Ansiklopedisi. 2. İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları, 1983.
“Doğum”. Yeni Rehber Ansiklopedisi. 6. İstanbul: Türkiye Gazetesi, 1993.
“Osmanlı Tababeti”. Türk Dünyası Kültür Atlası: Osmanlı Dönemi 3. çev. Robert Bragner. haz. Yavuz Tiryaki. 310-361. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, 2000.
Altay, Sadet. “Cumhuriyet’in İlk On Beş Yılında Ebelik Eğitimine ve Mesleğin Dönüşümüne Dair Kısa Bir Bakış (1923-1938)”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi XVII/35 (2017), 167-217.
Altıntaş, Ayten - Ceylan, Oğuz. “Demirkapı Viladethanesi (İstanbul’daki ilk Doğumevi)”. Tombak 17 (1997), 26-30.
Aydın Kartal, Yasemin - Aksoy, Tuğba. “Tarihten Günümüze Ebelik Eğitimi ve Mesleğine Kısa Bir Bakış”. Sağlık Bilimleri Dergisi 30/1 (2021), 98-102.
Devrim Gürsel, Zeynep - Velioğlu, Halide. “Levha-i Sıhhat: Geç Osmanlı Dönemi İstanbul’unda Tıbbi Bakımı Görselleştirmek”. Fe Dergi 15/2 (2023), 224-278.
Ejder Apay, Serap - Sakar, Tuğçe. “Üreme Sağlığına Farklı Bir Bakış: Osmanlı Dönemi”. Lokman Hekim Dergisi 5/2 (2015), 45-51.
Erbaydar, Tuğrul. “Kadın Sağlığı ve Üreme Hakları Bağlamında Doğurganlık”. Dini Araştırmalar 19/49 (2016), 163-174.
Ersöz, Meltem vd. “Doğumda Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları ve Ebelerin Rolleri”. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 14/1 (2024), 38-49.
Etker, Şeref - Günergun, Feza. “Zeynep-Kamil Hastanesi (1875): Romantik Tarihçiliğin Gölgesinden Bir Çıkış Denemesi”. Prof. Dr. Ali Haydar Bayat Anısına Düzenlenen Osmanlı Sağlık Kurumları Sempozyumu (İstanbul 17-19 Şubat 1988). 11/ 147-169. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları 2008.
Göktaş Cengiz, Gül Hanım. “Çağdaşlaşma Sürecinde Osmanlı İstanbul’unda Bebek Bakımı”. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 19 (2023), 287-316.
Hamlacı, Yasemin. “Geç Osmanlı Döneminde Kadın, Doğum ve Çocuk Sağlığı”. Lokman Hekim Dergisi 2017, 7/1 (2017), 23-27.
Hot, İnci. Dr. Besim Ömer Paşa’nın Anne ve Çocuk Sağlığı Açısından Ülkemiz nüfus meselesi hakkındaki görüşleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
İbn-i Sînâ, “El-Kânûn fi’t-tıbb”. çev. Esin Kahya. 3/2. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2014
İnanır Ocak, Gülistan. “Toplum Sağlığı Önderi Besim Ömer Akalın ve Viladathane (Doğumhane) Açılması”. İstanbul Esenyurt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 1/1 (2023), 59-63.
İzgöer, Ahmet Zeki. “Dr. Besim Ömer Paşa’nın Nevsâl-i Âfiyet’inde Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane”. SBÜ Hemşirelik Dergisi 1/2 (2019), 128-146.
Kahya, Esin. Mustafa Becet Efendi ve Türkçe İlk Fizyoloji Kitabı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2017.
Karayaman, Mehmet - Akçiçek, Eren. “Anadolu Halk Ebeliği”. Folklor/Edebiyat 18/71 (2012), 83-95.
Kavak, Mehmet. "Besim Ömer Paşa ve Ailesinin Hususi Evrakı". 3. Sağlık Tarihi ve Müzeciliği Sempozyumu Bildirileri (19-21 Mayıs 2017). 405-441. İstanbul: 2018.
Özger, Yunus. “Osmanlı’da Kadınların Memuriyette istihdamı Meselesi ve Sicil-i Ahvâlde Kayıtlı Memurelerin Resmî Hâl Tercümeleri”. History Studies 4/1 (2012), 419-447.
Özsan, Gül. Türkiye’de Modernleşme ve Kadın Sağlığı Politikaları. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
Sağlam Tekir, Hürü. “Pencereleri Kafesli Muayenehane: Osmanlıda Viladethanelerin Açılması ve Doktor Besim Ömer Paşa”. XVIII. Türk Tarih Kongresi. Kongreye sunulan bildiriler (1-5 Ekim 2018). III/ 695-706. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2022.
Sarı, Nil - İzgöer, Ahmet Zeki. “Osmanlılarda Kadınlara Mahsus Hastane, Klinik, Koğuş ve Doğumhanelerin Gelişimi”. İmparatorluğun Son Asrında Osmanlılar (Kurumlar-İnsanlar-Kaynaklar). ed. Fatih Bozkurt - Burhan Çağlar. 217-245. İstanbul: Kronik Kitap, 2021.
Sarı, Nil - Zeki İzgöer, Ahmet. “Osmanlılarda Kadınlara Mahsus Hastane, Klinik, Koğuş ve Doğumhanelerin Gelişimi”. İmparatorluğun Son Asrında Osmanlılar (Kurumlar-İnsanlar-Kaynaklar). ed. Fatih Bozkurt - Burhan Çağlar. 217-245. İstanbul: Kronik Kitap, 2021.
Sarı, Nil. “Mekteb-i Tıbbiye (1827-1909)”. Kuruluşundan Günümüze Cerrahpaşa Tıp Fakültesi 1827-1967-2007. ed. Nil Sarı vd. 7-28. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 2009.
Sarı, Nil. “Osmanlı Sağlık Hayatında Kadının Yeri”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları 2-3 (1996/97), 11-64.
Sarı, Nil. “İstanbul’da Tıp Eğitimi ve İlgili Kuruluşlar”. Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. ed. Coşkun Yılmaz. IV/118-139. İstanbul: İBB Kültür AŞ, 2015.
Şahin, Handan. “Hitit Metinlerinde Doğum”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 6/5 (2019), 464-477.
Şahinbaş Erginöz, Gaye. “Hitit Dönemi Anadolu’sunda Tıbbî Faaliyetler”. Anadolu Tıbbı Dergisi 1 (2022), 33-43.
Şimşirgil, Ahmet. Valide Sultanlar ve Harem. İstanbul: Timaş yayınları, 2015.
Uzer, İlter. “Osmanlı-Türk Tıbbı”. Osmanlı 8. ed. Güler Eren vd. 485-489. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999.
Yeşil, Hayrunnisa - Yeşil, Ahmet. “Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Ebelik ile Ebelerin Doğuma ve İnfertiliteye Dair Müdahaleleri”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/16 (2018), 285-317.
Yeşil, Yılmaz. “Türk Dünyası’nda Doğum Sırasında Gerçekleştirilen Ritüeller”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum 2/6 (2013), 155-162.
Yıldırım, Nuran. “İstanbul’da Sağlık Hayatı”. Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. ed. Coşkun Yılmaz. IV/92-103. İstanbul: İBB Kültür AŞ, 2015.
Yıldırım, Nuran. “Dünyada ve Türkiye’de İlk Kadın Hekimler ve Kadınların Hekim Olma Mücadelesi”. Toplumsal Tarih 147 (2006), 50-57.
Yıldız Uslu, Menekşe. “Osmanlı’da Kadın Hastalıklarına Dair Bir Araştırma”, 2nd Internatıonal Turkıc and World Women's Studıes Congress Tam Metin Kitabı (27-30 January 2024). ed. Sevinç Rahimova - Taner Gür. 85-97. Baku/ Azerbaijan: 2024.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Türk Dünyası Kadın Araştırmaları dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
