19. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA GÜNEY AZERBAYCAN ŞAİRLERİNİN ESERLERİNDE KADININ HAYATVERİCİ NEŞE GİBİ TARİFİ

Özet

19. yüzyılın ilk ve ikinci yarısında Güney Azerbaycan edebiyatında bir takım türlerin oluşması, özellikle nesir ve drama örnekleri, sanatsal düşüncenin gelişmesini kolaylaştırmıştır. Bu dönemde sanatçıların bilimsel-kuramsal yayıncılık çalışmalarını tercih etmelerini, halkın sorunlarını çözme yolunda atılmış bir adım olarak değerlendirmek daha doğru olacaktır. 19. yüzyılın ikinci yarısında Güney Azerbaycan edebiyatında gerçekçilik doğrultusunda şekillenen şiir, sanatsal nesir, hiciv ve drama çalışmaları, modern İran'ın sosyal ve siyasi koşullarının eksiksiz ve kapsamlı bir incelemesini sunmuştur. Nasır, oyun yazarı Mirza Fatali Ahundzade'nin felsefi görüşleri, gazetecilik yaratıcılığı, bilimsel bakış açısı Güney Azerbaycan edebiyatına yeni içerik ve yön kazandırmıştır. Böylece Güney Azerbaycan'ın edebi ve kültürel hayatının gerçek uyanışı M.F. Ahundzade'nin eserinde açık bir örnek bulmuştur. Aslında, M.F. Ahundzade'nin realist edebiyatı sadece Güney Azerbaycan ve bir bütün olarak İran edebiyatını değil, aynı zamanda Orta Asya uluslarının edebiyatını da etkilemiştir. Her iki tarafın edebiyatı da dönemin sosyo-politik manzarasını kendine has bir şekilde barındırıyordu. Ama Güney Azerbaycan edebiyatında geleneksel temalar: tema açısından fikir ve politikanın özelliklerine göre farklılık gösterip, üstünlük sağladı. Güney Azerbaycanın yazılı edebiyat kaynaklarında hem feodal ilişkilere ve mutlakiyetciliğin sömürge politikasına karşı, hem de insanı hayata çağıran, onlara uyanış ruhu veren içerikli eserler yazılırdı. Şairlerin eserlerinde, özellikle aşk şiirlerinde, kadınlara karşı güzellik duygusu daha çok kendini gösterirdi. Güney Azerbaycan şairlerinden, Muhammedali Dilsuz, Ebulhasan Raci, Hacı Reza Sarraf, Muhammed Bagir Halhalı. Seyyed Abulgasim Nabati, Muhammed Hideci, Mehemmed Xalife Acız vb. şairler eserlerinde kadını hayat veren neşe ve sadakat sembolü olarak ele almışlardır