BAŞKURT TOPLUMUNDA GELENEKSEL KADIN KOSTÜMLERİ

Özet

Rusya Federasyonuna bağlı özerk Başkurdistan Cumhuriyetinde yaşayan Başkurt Türklerinin tarihi coğrafyası, Avrupa ve Asya’nın bağlantı noktası olan görkemli Ural Dağları ile Yayık (Ural) Nehri’nin bulunduğu 143.600 km^2’yi kapsayan bölgedir. Yaklaşık dört milyon iki yüz bin nüfuslu cumhuriyette yaşayan günümüz Başkurtların köklü tarihi geçmişi ve kendine özgü sosyo-kültürel bir hayatlarının olduğu birçok ilgili tarihi kaynakta teyit edilmektedir. Başkurt Türkleri ile ilgili bilgi veren en eski tarihi kaynaklara bakıldığında; İbn Fadlan’ın 10. yüzyılda görevli olarak bu bölgeden geçerken tuttuğu notlar, yine Fransız seyyah Wilhelm Von Rubruk (12. yüzyıl), Türk seyyah Evliya Çelebi (17. yüzyıl), Rus yazar S. İ. Rudenko (19. yüzyıl) ve bu alanda önemli diğer bir araştırmacı olan Kuzeyev’in (20. yüzyıl) kaleme aldığı eserlerde Başkurtların genel folklorü ve giyim-kuşam tarzı hakkında günümüze ışık tutan bilgiler vermişlerdir.  Bu kapsamda geleneklerine sıkı sıkıya bağlı Başkurt toplumu ve diğer Türk soylu halklarda olduğu gibi toplumun ana unsuru konumundaki kadınların giyim-kuşam ve yansıttığı folklorik değerler kültürün devamlılığı için büyük önem arz etmektedir. Eski kadın giyim tarzına bakıldığında öz kültür ve bulunduğu coğrafi yaşamdan kalın izler taşıdığı rahatlıkla görülebilir. Bahse konu bu giysilerin hazırlanışında ayrıca yetenek ve yaratıcılık isteyen bir sanat ve zanaatın olduğu da aşikârdır.  Bu anlamda geleneksel kadın kostümü, üzerine işlenen geometrik şekiller ve takılan metal aksesuarların aynı zamanda öz kültür ve inançların harmanlanmasıyla ortaya çıkarttığı milli bir giysi olduğu söylenebilir. Bu çalışmada Türk soylu Başkurt kadınlarının geleneksel kıyafetleri üzerine taranan ilgili kaynaklar ışığında genel bir inceleme ve değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: İdil-Ural, Başkurtlar, Folklor, Geleneksel Kadın Kostümleri.