AZERBAYCAN’IN İLK KADIN GAZETESİ IŞIK (1911-1912)’TAN SAĞLIK MESELESİ: KADIN VE ÇOCUK SAĞLIĞI

Özet

30 Ekim 1905’te Çar II. Nikola’nın “Ekim Manifestosu”nu ilan etmesi ile Rusya Türkleri arasında “bir araya gelebilme” ve “basın-yayın faaliyetleri yürütebilme” imkânı doğmuştur. Bu hürriyet ortamında Rusya Türklerinin cehaletin karanlığından aydınlığa çıkabilmeleri için Azerbaycan’da, halkın her kesimine ulaşabilmek amacıyla çeşitli dergi ve gazeteleri yayın hayatına kazandırılmıştır. Toplumu ilgilendiren siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik birçok konu hakkında çıkan çeşitli yayın organlarında toplumun ilerleyebilmesi için hayati ve zaruri bir mesele olarak kadınların toplumdaki yeri ve önemi irdelenmiştir. Bununla birlikte kadın meselesine hususen önem veren “Işık” (1911-1912) adlı Azerbaycan’ın ilk kadın gazetesi kadınların toplumsal konumunu çağdaş medeniyetler seviyesine çıkarabilmek için kadınları yayın politikası olarak belirlemiştir. Kadını, toplumun inşa edilme sürecinin temel taşı olarak değerlendiren “Işık” gazetesi, hayatının her safhasında sosyal hayatı bir evin dört duvarları arasına hapsedilmiş kadınların eğitimli bireyler haline gelmeleri sayesinde donanımlı nesiller yetiştireceğine dikkat çekmiş ve bu düşüncelerini İslami kaidelerden destek alarak açıklamıştır. Bu nedenle kadınları hukuki ve insani haklarına sahip çıkmaları ve aramaları için çağrıda bulunmuştur. Bu haklardan biri olan sağlık konusunda yemek yemeyen bebeklere kolayca yemek yedirilmesi, yeni doğmuş bebeğe anne sütü yerine inek sütü verilmesi, hasta olan bebeği iyileştirmek için emzikler ile beslenmeye çalışılması, uyumayan bebeğin beşikte sallanması veya bebeğe haşhaş çayı verilmesi, çiçek, kızamık ve roza gibi hastalıklardan mustarip olan bebeklerin temiz saklamaması gibi konularda yapılan uyarılar gazetenin hacminde önemli bir yer edinmiştir. Azerbaycan’ın ilk kadın gazetesinin ilk kadın müdiresi olarak Hatice Alibeyova almış olduğu tıp ihtisasını kadınları bilinçlendirmek amacıyla kullanmış ve yazıları aracılığıyla bilgilerini kadınlara aktarmak istemiştir. Çocukların beslenmesi ve bakımları ile ilgili bilinen tehlikeli yanlışları ortadan kaldırmak için annelerin dikkat etmesi gereken unsurlara tıp ihtisasını tamamlamış olan Emine Batrişina’nın yanı sıra Mustafa Alibeyova, Çaykıraklı Hayat Hanım ve Ağababa Yusufzade de yazıları aracılığıyla dikkat çekmiş ve annelere düşen vazifeleri bildirmişlerdir. Ayrıca gazetede örnek teşkil etmesi açısından Finlandiya’da kadınların almış oldukları eğitim sayesinde çocuk bakımına dair bilgileri verilmiştir. Bu çalışmada Işık Gazetesi’nin eksik ve yanlış tedavi yöntemleri ve bilgileri ile kadın ve çocuk sağlığını tehlikeye atacak durumlardan sakınmak, toplum sağlığını korumak ve kadınları bilinçlendirmek amacıyla kaleme alınmış yazıları incelenecektir.